فراماسونری در ایران

فراماسونری در ایران در دوران ناصر الدین شاه قاجار تحت عنوان فراموشخانه تاسیس شد. میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله، نخستین انجمن نوین سیاسی اجتماعی ایران را در سال 1275 یا 1276 قمری بنیان نهاد و آن را فراموشخانه نامید. ریاست افتخاری انجمن که خود با اجازه? ناصرالدین‌شاه تأسیس شده بود، با شاه بود و اعضای آن از قشرهای متفاوتی بودند؛ مثلاً هم دانش‌آموختگان دارالفنون از طبقه? متوسط شهری بودند و هم کسانی چون شاهزاده جلال‌الدین میرزا. مرام این انجمن ریشه در آموخته‌های ملکم از آموزه‌های سیاسی-اجتماعی اروپای قرن نوزدهم خصوصاً انقلاب فرانسه داشت: آموزه‌هایی چون لیبرالیسم و اومانیسم .وانگهی هدف ملکم از تأسیس چنین سازمانی تربیت طبقه‌ای از روشنفکران برای خدمت اجتماعی بود، تا فرایند نوسازی سیاسی را به یاری ایشان پیش ببرد. علی‌رغم تمهیدات ملکم در برنیانگیختن مخالفت صاحب‌نفوذان، از جمله برگزیدن شاه به ریاست افتخاری انجمن، موج مخالفت خیلی سریع برخاست. از جمله? مخالفان قشر سنتی و محافظه‌کار ملایان بود. گرچه تشکیلات و سازماندهی داخلی فراموشخانه برگرفته از آنِ لژهای فراماسونری در اروپا بود، فراموشخانه? ملکم هیچ ارتباطی با محافل فراماسونریِ اروپا نمی‌داشت.^[1]

در دوره محمدرضا پهلوی برخلاف دوران رضاشاه با گسترش روابط سیاسی با غرب به خصوص انگلستان لژهای فراماسونری فراوانی در ایران تاسیس شد و نفوذ فراماسون‌ها در سیاست ایران به شدت گسترش یافت، هرچند هیچ یک از افراد سرشناس خانواده پهلوی دست کم به طور رسمی عضو هیچ لژ فراماسونری نبودند ولی بسیاری از رجال سیاسی، نخست وزیران، وزیران، نمایندگان مجلسین و فعالان سیاسی از فراماسون‌های سرشناس بودند. در ایران فراموشخانه توسط گروههای چپ گرا، مذهبی بنیاد گرا و ملی گرایان لیبرال به عنوان مامور مخفی انگلیس و صهیونیسم و در نتیجه عامل تمام بدبختی‌های ایران معرفی می شدند و این باعث تعطیل شدن و تحت تعقیب گرفتن اعضای این انجمن‌ها در بعد از انقلاب شد.

منابع مطالعاتی موجود در مورد فراماسونری [ویرایش]

حجم عظیمی از نوشته‌های موجود در مورد فراماسونری موجود است که به چهار هزار کتاب و هزاران مقاله می رسد. بیشترین این نوشتارها در دو وادی افراطی قرار دارند. یا بی قید و شرط از فراماسونری دفاع می کنند و یا آنها را فرصت طلب و عامل انواع صدمات به جامعه می دانند. در ایران فراماسونری تشکلیاتی اشراف منش‌تر و مخفیانه‌تر داشته است و به همین سبب در ایران فراماسونری در مقایسه با غرب بسیار بیشتر آماج نظریه‌های تئوری توطئه بوده است. به سبب کمبود مطالعات دانشورانه بر روی منابع اولیه، تحلیل اجتماعی فراماسونری در ایران در حال حاضر بسیار مشکل می باشد.^[2]

منابع ایرانی [ویرایش]

بیشتر منابع اولیه موجود در ایران عمدتا برمبنای اسناد ساواک در قبل از انقلاب و کمیته‌ها انقلاب اسلامی و سایر سازمان‌ها در بعد از انقلاب می باشد.^[2] از جمله این منابع به سه جلد کتاب اسماعیل رائین می توان اشاره نمود که حاوی اطلاعات مفیدی در مورد فراماسونری در ایران است. همچتین کتاب شامل شماری از انتقادات و در مورد توطئه هایی است که نویسنده به فراماسونری نسبت می دهد. همچنین کتاب دارای تبلیغات خصمانه و شعارهای احساسی و اتهامات ریز و درشت علیه فراماسونری است.^[2]

منابع غیر ایرانی [ویرایش]

شماری نوشتارها در نشریات ماسونیک امریکا در مورد فراماسونری در ایران (مانند کارهای Boettjer; Carr; Payne; Richards ) وجود دارد.^[2]

منابع ضد فراماسونری [ویرایش]

کتابها و نوشتارهایی در ایران توسط نویسندگان مذهبی، ملی گرایان، رادیکال و بنیاد گرایان منتشر شده است. این دسته کتابها روش بیان تلخ ضد ماسونری اسمائیل رایین را دنبال می کنند که ماسون‌ها را به تمام انواع توطئه‌ها علیه ملت ایران متهم می کرد. تم تکراری این کتاب‌ها ارتباط ماسونری به نظریه توطئه جهانی انگلیس-صهیونیسم است. هرچند این کتابها اطلاعات اندکی بر کارهای رایین می افزایند.^{[2] [3]}